LIÊN HOAN TUỒNG VÀ DÂN CA KỊCH TOÀN QUỐC 2019 NỬA CHẶNG ĐƯỜNG

Cảnh trong vở: Triết Vương Trịnh Tùng (NHNTTT Thanh Hóa)

Bắt đầu từ ngày 11/5, đến nay Liên hoan đã trải qua 7 vở diễn, cũng đã chứng kiến mọi hỷ - nộ - ái - lạc của Tuồng lịch sử và những vở ca kịch lịch sử, dân gian, cách mạng…

Cảnh trong vở: CÁI MẺ KHO (NHNT Ca kịch Huế)

Với Tuồng, đó là “Triết Vương Trịnh Tùng” của Nhà hát nghệ thuật truyền thống Thanh Hóa, “Trung thần” của Nhà hát Tuồng Việt Nam, “Hoạn lộ” của Nhà hát Tuồng Nguyễn Hiển Dĩnh. 3 vở tuồng lịch sử, 3 phong cách dàn dựng khác biệt nhưng đều nói về những bậc “trung quân, ái quốc” ở những thời kỳ khác nhau. Ở “Triết Vương Trịnh Tùng” – đạo diễn NSND Lê Tiến Thọ đã thông qua nhân vật đời xưa để nhắc nhở các thế hệ con cháu đời sau luôn tưởng nhớ đến bậc đại thần họ Trịnh – người dù trải qua bao cuộc binh biến và cả nội chiến, ông vẫn giữ tấm lòng kiên trung, giành cả cuộc đời của mình để “tôn phò chính thống”, “Vị quốc - báo Quân ân; Vì dân - tròn trách vụ” thời Lê Trung Hưng. Sang “Trung thần” của đạo diễn NSND Hoàng Quỳnh Mai – một người đã rất thành công với sân khấu cải lương, lần đầu thử sức với tuồng nhưng đã thổi một luồng sinh khí mới, khá ấn tượng tại Liên hoan. Hẳn với những người yêu nghệ thuật cải lương, sẽ không xa lạ với cách dàn dựng hết sức chỉn chu, cấu tứ chặt chẽ và cách chị đẩy các tình huống kịch lên cao trào để tạo sự ép-phê rồi giải quyết rất nhân văn đã lấy đi rất nhiều nước mắt của khán giả thì ở “Trung thần” cũng tương tự như vậy. Câu chuyện về lòng tận trung của những bậc đại thần như Tả quân Lê Văn Duyệt, Trung quân Nguyễn Văn Thành, Hữu quân Lê Chất... thời vương triều Nguyễn. Khi giang sơn bất ổn, họ là những người chinh chiến nơi sa trường, không sợ chết, quyết một lòng vì hoàng đế mà ra sức. Thế nhưng khi đất nước hoà bình, những vị tướng không sợ trời, không sợ đất ấy lại gặp những nỗi bi ai, là sự nghi kỵ của Vua, của hậu duệ hoàng tộc. Người chết oan tức tưởi, người bị đầy đi xa… Dù họ đã dành cả cuộc đời cống hiến cho đất nước, nhưng cuối đời lại phải chịu cảnh oan sai, thất vọng, tù đày… Câu chuyện của “Hoạn lộ” – đạo diễn NSƯT Đặng Bá Tài và cố vấn nghệ thuật NSND Doãn Hoàng Giang lại nói về cuộc đời của danh nhân Lê Đại Cang trên con đường công danh sự nghiệp gắn liền với ba vị vua đầu của triều Nguyễn là Gia Long, Minh Mệnh và Thiệu Trị. Ông là một con người công minh, chính trực, suốt đời vì dân vì nước. Từng làm chức quan to trong triều đình và có lúc bị đày xuống làm lính nhưng dù có chức quyền hay không thì nhân cách, phẩm chất của ông vẫn là điều luôn được đề cao trong bất cứ bối cảnh nào. Vở tuồng không có nhiều xung đột kịch, nhẹ nhàng và ấn tượng xuyên suốt vở diễn là tình người bền chặt, dù trong khó khăn vẫn thanh thản, đầm ấm.
 

Cảnh trong vở: TRUNG THẦN (NH Tuồng Việt Nam)
 

Cảnh Trong vở: ĐIỀU CÒN LẠI (TTBT&PHDSDC xứNghệ)
 

Với dân ca kịch, là 4 vở diễn của 2 đơn vị: “Cái mẻ kho” và “Nốt lặng thời gian” –  Nhà hát nghệ thuật ca kịch Huế, “Điều còn lại” và “Thái sư Cương quốc công Nguyễn Xí” - Trung tâm bảo tồn và phát huy di sản dân ca xứ Nghệ lại mang đến đặc trưng riêng của từng vùng miền. Nếu như “Cái mẻ kho” khai thác đề tài dân gian có chút hư cấu dựa theo cốt truyện nguyên tác dân gian “Thạch sùng” do tác giả Xuân Đức sáng tác, chuyển thể và đạo diễn NSƯT Nguyễn Đình Dũng dàn dựng được thể hiện bằng những lời ca Huế nhẹ nhàng, thủ thỉ răn dạy con người sống ở đời phải thấm nhuần đạo lý làm người, sống thủy chung, tình nghĩa, không tranh quyền đoạt lợi của ai vì “gieo nhân nào ắt gặt quả ấy”. Thì ở “Nốt lặng thời gian” của đạo diễn Nguyễn Ngọc Linh là một câu chuyện của thời hiện đại với sự đấu tranh giằng xé nội tâm giữa tình và nghĩa. Cốt chuyện đơn giản, cách bài trí không mới, không có nhiều tình huống kịch, tuy nhiên điểm cộng ở vở diễn này dành cho kỹ thuật ca của giọng nữ đã để lại ấn tượng cho người nghe. Vở “Điều còn lại” của đạo diễn NSND Lê Hùng – một đạo diễn “lắm chiêu” của làng kịch Việt lại kể về cuộc đời, số phận của người lính và những người thân của họ trong chiến tranh và khi đất nước đã hòa bình. Vở diễn đã thể hiện được những khía cạnh mới lạ về đề tài chiến tranh đó là khai thác phẩm chất cao cả của người mẹ Việt Nam anh hùng: ở đức hi sinh, lòng vị tha và sức chịu đựng nỗi đau, đồng thời, lên án hậu quả cuộc chiến tranh để lại cho mỗi con người trong cuộc sống hòa bình. Là một đạo diễn có nghề nên việc đẩy sự giằng xé trong nội tâm nhân vật tới mức cao trào và cách xử lý mâu thuẫn giữa các nhân vật rất logic, rất “người” đã gây xúc động mạnh tới khán giả. Và “Thái sư Cương quốc công Nguyễn Xí” của đạo diễn NSND Hồng Lựu là một vở ca kịch về đề tài lịch sử. Câu chuyện về cuộc đời và sự nghiệp hiển hách nhưng cũng lắm thăng trầm của Thái sư cương quốc công Nguyễn Xí gắn liền với sự nghiệp cứu nước của Lê Lợi, phụng sự cho 4 triều đại nhà Lê. Ông là người có một nhân cách cao cả, lấy sự bình yên của tổ quốc, hạnh phúc của nhân dân để hành động, làm lý tưởng phụng sự, thậm chí dù phải nếm mùi cay đắng và những thách thức chốn quan trường nhưng ông vẫn sẵn sàng hi sinh quyền lợi, hạnh phúc gia đình cho quốc gia, dân tộc.Bằng các làn điệu dân ca ngọt ngào đưa vào từng tình huống kịch cụ thể đã thể hiện tính cách nhân vật, những mâu thuẫn đối kháng làm nên một tác phẩm đi vào lòng khán giả. Vở diễn đã được đẩy lên đỉnh điểm của sự phẫn nộ khi ông buộc nén lòng dẫm chết đứa con chưa đầy tuổi của mình để dẹp bỏ mối nghi ngờ của bọn phản nghịch để mưu thành việc lớn. Câu chuyện không chỉ mang tính chân thật của lịch sử mà còn mang giá trị nhân văn, giáo dục giới trẻ về tình yêu quê hương đất nước…

Cảnh trong vở: NỐT LẶNG THỜI GIAN (NHNTCa kịch Huế)
 

Cảnh trong vở: HOẠN LỘ(NH Tuồng Nguyễn Hiền Dĩnh)
 
 

Cảnh trong vở: THÁI SƯ CƯƠNG QUỐC CÔNG NGUYỄN XÍ
(TTBT&PHDSDC xứ Nghệ)

Vẫn còn quá sớm để nhận định khi Liên hoan mới đang ở những chặng đầu. Nhưng với những gì đã thể hiện trên sân khấu Liên hoan, kịch hát dân tộc nước nhà có quyền nuôi hi vọng ở một tương lai tươi sáng hơn, với nhiều tác phẩm chất lượng và những đạo diễn có tâm, có tầm để như lời Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Khánh Hải đã từng phát biểu: chúng ta bằng khả năng, tâm huyết của mình, hãy chung tay để bảo tồn, duy trì và phát triển nghệ thuật Tuồng và Dân ca kịch, một loại hình nghệ thuật truyền thống đặc sắc của dân tộc.

                                                                                                      Bài: Hương Giang, ảnh: Lê Thủy