Cuộc thi tài năng trẻ diễn viên Cải lương toàn quốc - 2020: Nhiều tài năng được hé lộ

Theo năm tháng, Cải lương đã có những biến cải về nội dung tuồng tích, điệu ca, lời hát cho đến cách thức bài trí sân khấu... Song, có thể khẳng định, dù có thay đổi, cải tiến đến đâu thì những giá trị cốt lõi của nghệ thuật cải lương như tính trữ tình, nét bi, sự khôi hài… vẫn tồn tại trong nhiều vở diễn kinh điển của loại hình nghệ thuật đặc sắc này.

 

PGS, TS Tạ Quang Đông – Thứ trưởng Bộ VHTT&DL, Trưởng Ban Chỉ đạo Cuộc thi lên phát biểu Bế mạc
 

        Tới dự Lễ Bế mạc có TS Tạ Quang Đông - Bí thư Đảng bộ, Thứ trưởng Bộ VHTT&DL, Trưởng Ban Chỉ đạo Cuộc thi; Ông Dương Huỳnh Khải - Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân tỉnh Cà Mau; Ông Thân Đức Hưởng - Phó chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau; NSND Trịnh Thúy Mùi - Chủ tịch Hội NSSK VN, thành viên BCĐ Cuộc thi; Bà Ngô Ngọc Khuê – Trưởng Ban Văn hóa xã hội, Hội Đồng nhân dân tỉnh Cà Mau; Ông Trương Hoàng Thêm – Chủ tịch Hội Văn học tỉnh Cà Mau; Ông Trần Hướng Dương - Phó Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn, Trưởng BTC Cuộc thi; Ông Trần Hiếu Hùng - Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Cà Mau, đồng Trưởng BTC Cuộc thi; Ông Tiêu Minh Tiên - Phó Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Cà Mau; NSND Giang Mạnh Hà – Phó chủ tịch Hội NSSK Việt Nam cùng đại diện các cơ quan, ban, ngành tại tỉnh Cà Mau; đại diện các cơ quan thông tấn, báo chí trung ương, địa phương cùng đông đảo nghệ sĩ, diễn viên của các đơn vị nghệ thuật.
 

Chủ tịch Hội đồng Giám khảo NSƯT Lê Chức đánh giá Cuộc thi
 

 Cuộc thi đã khép lại trong khát khao sáng tạo, trong niềm đam mê, sự thôi thúc được cống hiến, mà ở đó có cả mồ hôi và nước mắt của các nghệ sĩ. Hội đồng Giám khảo là các nghệ sĩ, nhà nghiên cứu, quản lý nghệ thuật uy tín, tài năng và có nhiều đóng góp trong sự nghiệp phát triển ngành nghệ thuật biểu diễn. Đánh giá một cách công tâm, hiểu biết và thẩm thấu, có cả tranh luận để đi tới sự thống nhất về định hướng chính thống và chất lượng nghệ thuật của từng trích đoạn. 

 

PGS, TS Tạ Quang Đông – Thứ trưởng Bộ VHTT&DL, Trưởng Ban Chỉ đạo Cuộc thi tặng hoa và chứng nhận cho Hội đồng Giám khảo
 

PGS, TS Tạ Quang Đông – Thứ trưởng Bộ VHTT&DL, Trưởng Ban Chỉ đạo Cuộc thi trao giải Huy chương Vàng cho các diễn viên.

Phát biểu tại Lễ Bế mạc, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tạ Quang Đông nhấn mạnh: “Sau gần mười ngày đua tài hào hứng và sôi nổi của các nghệ sĩ, “Cuộc thi Tài năng trẻ diễn viên Cải lương toàn quốc - 2020” đã diễn ra thành công tốt đẹp. Tại Cuộc thi lần này, mặc dù chưa quy tụ được đầy đủ các đơn vị nghệ thuật có bề dày hoạt động nghệ thuật của sân khấu Cải lương trong cả nước tham gia, đây thực sự là điều đáng tiếc, đòi hỏi các đơn vị cùng với các cơ quan chức năng quan tâm hơn nữa, tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa để phát hiện, đào tạo, giữ được diễn viên trẻ yên tâm làm nghề và phát triển tài năng. Tuy nhiên, điều đáng chú ý tại Cuộc thi lần này đó là số lượng đông đảo của đội ngũ diễn viên trẻ, cũng như sự có mặt của các đơn vị ngoài công lập. Qua Cuộc thi, chúng ta thấy, các trích đoạn về cơ bản được dàn dựng kỹ càng, công phu, có sự đầu tư về nghệ thuật và kỹ năng biểu diễn, điều này khẳng định ý nghĩa quan trọng của Cuộc thi, nơi được coi như một Ngày hội - để các nghệ sĩ có cơ hội gặp gỡ, trao đổi, học hỏi bạn bè đồng nghiệp. Cuộc thi cũng cho thấy lòng say mê nghề nghiệp của các nghệ sỹ trẻ thật đáng trân trọng, giúp chúng ta có thêm niềm tin vào lớp nghệ sỹ kế cận cũng như những giá trị của nghệ thuật sân khấu truyền thống nói chung và của nghệ thuật Cải lương nói riêng trong đời sống xã hội hôm nay.
 

Ông Trần Hướng Dương - Phó Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn, Trưởng BTC Cuộc thi;
Ông Trần Hiếu Hùng - Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Cà Mau,
đồng Trưởng BTC Cuộc thi trao giải Huy chương Bạc cho các diễn viên
 

“Cuộc thi Tài năng trẻ diễn viên Cải lương toàn quốc - 2020” kết thúc, để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng khán giả Thành phố Cà Mau và khán giả cả nước, với tổng số hơn 20.000 lượt truy cấp theo dõi các buổi livestream trên fanpace của Cục Nghệ thuật biểu diễn là minh chứng sát thực cho thấy sự nhiệt tình với nghệ thuật cải lương của công chúng.

Ông Dương Huỳnh Khải - Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân tỉnh Cà Mau và NSND Trịnh Thúy Mùi - Chủ tịch Hội NSSK VN, thành viên BCĐ Cuộc thi trao giải Huy chương Bạc cho các diễn viên
 

Có thể nói, Cải lương đang được đặt trong một không gian của thời đại mới với cuộc cách mạng công nghệ 4.0 đòi hỏi một sự thay đổi đồng bộ của tâm sinh lý con người. Cải lương cần phải hội nhập, phải tự “ Cải lương” mình để “sánh” và “theo kịp” với văn minh hôm nay, cùng hướng đến tương lai. Trên nền tảng cơ bản của môi trường Văn hóa - Xã hội và tâm hồn dân tộc của người Việt...Cải lương sẽ có những bước đi và hình thái mới mà những Tài năng trẻ từng bước sẽ tham gia vào đội ngũ, sẽ đem theo tri thức mới làm cho Cải lương đến gần và hòa nhập vào cuộc sống.

Ông Tiêu Minh Tiên - Phó Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Cà Mau và NSND Phạm Thị Thanh Hương trao giải Tài năng trẻ triển vọng cho các diễn viên
 

Thay mặt Hội đồng Giám khảo, Chủ tịch Hội đồng Giám khảo NSƯT Lê Chức đánh giá: “53 thí sinh khi đã bước ra sân khấu, dưới ánh đèn “màu nhiệm” thì chỉ còn là Cảm giác của vai diễn với trạng thái biểu cảm mạnh nhất và có giây phút như trạng huống “hóa thân” và không ít những giọng ca được đánh giá là “đúng chuẩn”, mỗi bài thi là một dấu ấn của tâm nguyện cá nhân và để bừng cháy khát vọng. Tính chuyên nghiệp trong các yếu tố tổng hợp của nghệ thuật sân khấu nói chung và Cải lương nói riêng luôn bộc lộ rất rõ trong mỗi bài thi, từ cấu trúc câu chuyện và những mâu thuẫn, xung đột của nội tâm nhân vật và cả hình thái đối đầu về quyền lực và quyền lợi, về lòng trung quân ái quốc, yêu nước thương nòi, kiên trung với lý tưởng cách mạng, đấu tranh chống lại cái xấu, cái ác, tệ tham ô tham nhũng, đánh mất niềm tin, tệ nạn xã hội, điều đó còn thể hiện trách nhiệm công dân - nghệ sĩ trước cuộc sống”. 

 

NSND Trịnh Thúy Mùi – Chủ tịch Hội NSSK VN lên trao khen thưởng cho các đơn vị.
 

Về đề tài các thí sinh lựa chọn: “Đó là một “bức tranh toàn cảnh” đa dạng và phong phú được chọn từ chất liệu để sáng tạo nên các Danh nhân lịch sử mang số mệnh Đế vương, các Danh tướng, Mệnh phụ xưa và anh hùng kiên trung cách mạng liệt nữ hôm nay, bên cạnh đó là khai thác từ những điển tích, từ văn học và từ thực tế của cuộc sống đương thời (vừa tràn đầy yêu thương- tha thứ, vừa là cảnh báo của các tệ nạn, của quyền lực và lòng tham quá mức mà mất đi phẩm cách con người). Và còn đó - là đề tài về chiến tranh cách mạng (chống Pháp và chống Mỹ); có cả việc sử dụng chất liệu, đề tài văn học và sân khấu của nước ngoài. Chọn những nhân vật có tầm vóc đó cho sáng tạo và thể hiện đột phá tâm tính, truyền cảm, lay động...trong nhiều bài thi- đó là một sự “tự thách đố” của mỗi diễn viên - thí sinh. Và nhiều thí sinh ở độ trẻ tuổi đã vươn đến, vượt lên và thể hiện, truyền cảm một cách già dặn trong nhận thức để phản tỉnh với bản thân và đến với người xem”, NSƯT Lê Chức nhận định. 

Về sự hỗ trợ của chất liệu kịch bản, công tác dàn dựng của đạo diễn, thầy hướng dẫn và các yếu tố khác cũng được Chủ tịch Giám khảo đáng giá chi tiết. Ông cho rằng: “Có bột mới gột lên hồ” là yếu tố đầu tiên về nội dung câu chuyện và vấn đề của từng bài thi để tạo nên một cuộc giao thoa hợp nhất với diễn viên - thí sinh với “sở trường và sở đoản” của mình. Từ đó mà kết cấu mâu thuẫn nội tâm - ngoại cảnh, tạo dựng tâm trạng, tâm sự có tính “độc thoại” và chọn xếp bài ca là cần thiết nhất. Các đạo diễn và thầy hướng dẫn đã cùng diễn viên - thí sinh sáng tạo nên nhân vật sao cho chân thật, mãnh liệt, thật thuyết phục với tính cách “điển hình” trong một hạn hẹp của thời gian quy định cho bài thi (không quá 25 phút cho một thí sinh và không quá 35 phút cho hai diễn viên thi). Áp lực và tính hiệu quả của sân khấu từ nội dung, đến nguồn lực sáng tạo hình tượng nhân vật của diễn viên mới đủ được các yếu tố thi là Thanh, Sắc, Thục, Tinh, Khí, Thần mà mục đích cuối cùng là: truyền cảm! 

Điều đáng mừng nữa là ở cuộc thi này đã có được những “bản diễn” khác nhau của một vài bài thi đã làm phong phú hơn lên ý định sáng tạo, tạo cho diễn viên hào hứng trong việc thể hiện vai diễn tưởng như đã cũ, thì nay đã theo được thời gian mà mới trong sáng tạo.. Dàn nhạc có vai trò quan trọng trong nuôi dưỡng phần hồn của các giọng ca luôn biến đổi theo bài bản và sắc thái. Trang trí (dù chỉ là gợi ý), trang phục, đạo cụ, vũ đạo, vũ bộ tay không và có vũ khí góp phần tạo hình nhân vật, hóa trang, cùng ánh sáng và kỹ thuật âm thanh đều tham gia ở các mức độ hiệu quả khác nhau nhằm tạo nên sự nhất quán trong sáng tạo hình tượng vai diễn dự thi để bộc lộ khả năng và nhất là tài năng của mỗi thí sinh.

Tuy nhiên, NS ƯT Lê Chức cũng chỉ ra điểm hạn chế của Cuộc thi: “Mỗi thí sinh là một cá nhân riêng biệt với vóc dáng, giọng ca, kỹ thuật biểu diễn,...trong đó có cả yêu cầu về kiến thức hiểu biết với nhân vật - vai thi của mình. Khoảng cách về tuổi đến trí - lực, vóc dáng của các nhân vật có trường hợp còn chưa thật sự hài hòa nhau. Từ đó mà thiếu sự thể hiện được “chiều sâu tâm trạng” nhân vật. Thay vào đó là sự “phải làm ra”, “phải diễn ra” nhân vật bằng hình thức bên ngoài với tạo hình luôn chuyển động cùng với sự la hét, tiếng cười lớn,...mà thiếu sự tiết chế để lắng đọng những “nỗi niềm riêng” làm cơ sở cho Ca sao phải “ngầu”, phải “mầu” để tạo ra tính “duy cảm” (lụy cảm) đặc sắc của Cải lương; cùng với chất thơ, tính tự sự - trữ tình cần phải có với kịch hát truyền thống, mà ở đây là Ca Kịch Cải lương.

Những tiết mục chào mừng trong Lễ Bế mạc: 

Vẫn còn đâu đó những câu chữ chưa được chọn lọc kỹ càng, làm cho “cứng” lời ca, làm cho diễn viên thi phải đổi cách hát chưa hợp lý (có chữ của nghề là: Hát ăn gian, hát “hơi gió”; hát không có nhạc đàn; hát đâm, hát chồng, hát dựng không hẳn đã chuẩn mực. Từ đó, trong một số bài thi - khi mà nhân vật có được yếu tố của số phận và tình huống trớ trêu thì bằng bản lĩnh của nhận thức cùng thái độ ứng xử đã tạo nên ở trên sân khấu có những lớp diễn trầm lắng, sâu về tâm lý đầy mâu thuẫn, ghìm nén và giản dị chắt lọc như một phần của đời thường đầy yêu thương, giọng ca ngọt ngào tâm sự, ca từ mộc mạc...thì đó là lúc nhận ra Cải lương nhất của những trạng huống tình cảm đến mức phải “bật lên” tiếng hát như ca ngợi, như tâm sự giãi bày, như khắc họa tính cách mang tính đối lập - thì sự rung cảm “đặc biệt Cải lương” sẽ đạt đến độ chuẩn và lay động của nó”
Từ đó, ông cũng thay mặt Hội đồng Giám khảo có một số đề xuất như Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch có những lớp hoặc đầu tư cho việc mở các lớp tập huấn chuyên môn cho các diễn viên trẻ về: Ca - Vũ đạo - Năng lực để khắc phụ những hạn chế, thâm chí đó còn có thể là sự non nớt về nghề; Từng đơn vị nên cố gắng tổ chức cho các diễn viên được ở lại xem các bài thi của nhau để cùng biết về chất lượng của mỗi bài; biết mình - và biết bạn, học hỏi lẫn nhau, tự đánh giá để tránh đi những ý kiến khống chuẩn xác, thậm chí tạo thành dư luận không đúng với thực tế, nhất là khi giải thưởng không đến với bản than; Trong Cuộc thi lần này thiếu vắng các diễn viên trẻ của: Nhà hát Cải lương Hà Nội, Đoàn Cải lương Hải Phòng, Đoàn Cải lương Nam Định, Đoàn Cải lương Thái Bình, Đoàn Cải lương Quảng Ninh, Đoàn Cải lương Kiên Giang, Đoàn Cải lương Tây Ninh, Đoàn Cải lương Kiên Giang, Đoàn Cải lương Bến Tre; Nhưng lại có các giảng viên và sinh viên của Trường Đại học Sân khấu và Điện ảnh Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh tham gia; cùng một số đơn vị được tổ chức theo mô hình xã hội hóa.

Một số hình ảnh trong trích đoạn Huy chương Vàng  

         Cuộc thi Tài năng trẻ diễn viên Cải lương toàn quốc năm nay ghi dấu nhiều chuyển biến tích cực, nhất là sự toả sáng của nhiều gương mặt trẻ cho thấy nghệ thuật truyền thống vẫn có một sức sống bền bỉ. Kết quả, Ban Tổ chức đã trao các giải thưởng gồm: 06 Huy chương Vàng cho Nguyễn Thị Luận (Nhà hát Cải lương Trần Hữu Trang; vai Diệu trong trích đoạn Thời con gái đã xa); Nguyễn Hoài Thanh (Nhà hát Thế giới trẻ, Trường Đại học  Sân khấu, Điện ảnh Tp. Hồ Chí Minh, vai Hồ Nguyệt cô trong trích đoạn Người Cáo); Nguyễn Thị Thủy (Nhà hát Cải lương Việt Nam, vai Đát Kỷ trong trích đoạn Khát vọng Đát Kỷ); Nguyễn Thị Kỷ (Huyền Trân) (Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật  tỉnh Đồng Tháp, vai Trần Thị Dung trong trích đoạn Dấu ấn giao thời); Nguyễn Thị Thu Mỹ (Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật tỉnh Long An, vai Mị Cơ trong trích đoạn Mưu kế Mị Cơ); Nguyễn Phước Dư (Khánh Dư) (Nhà hát Nghệ thuật tỉnh Đồng Nai, vai Trần Bình Trọng trong trích đoạn Khí tiết Trần Bình Trọng); 18 Huy chương Bạc; 02 giải Khen thưởng khác bao gồm: 01 Diễn viên trẻ nhất trao cho Lê Hồng Giang (Đoàn Cải lương Hương Tràm tỉnh Cà Mau, vai Bé Hiếu trích đoạn Tình phụ tử); 01 Nữ diễn viên triển vọng trao cho Đỗ Thị Ngọc Gấm (Nhà hát Thế giới trẻ, Trường Đại học Sân khấu, Điện ảnh Tp. Hồ Chí Minh, vai Thị Mầu trong trích đoạn Thị Màu bỏ con).

Cải lương có lúc thăng trầm theo thời cuộc, nhưng Cải lương luôn tự thân tồn tại, được gìn giữ và phát triển nhằm đáp ứng nhu cầu về tiếp nhận và hưởng thụ của một số đông Quý khán giả mộ điệu.“Cuộc thi Tài năng trẻ diễn viên Cải lương toàn quốc - 2020” không chỉ có ý nghĩa là một Cuộc thi mà còn là sự tiếp nhận và truyền lại qua trái tim mỗi người ý tưởng thẩm mỹ cao đẹp.

                                                                                                                                Bài Thủy Dương, ảnh T. Anh