Bắc Ninh: Sức sống của nghệ thuật hát trống quân Bùi Xá

05/03/2015 - 14:08  

(NTBD) - Là loại hình nghệ thuật dân gian tồn tại hơn 700 năm, hát trống quân Bùi Xá đến nay vẫn được người dân thôn Bùi Xá (xã Ninh Xá, huyện Thuận Thành, Bắc Ninh) bảo tồn và phát huy thành nét đẹp văn hóa tinh thần của vùng đất Kinh Bắc.

Điệu hát tiễn bạn cuối mỗi buổi hát của Câu lạc bộ Trống Quân Bùi Xá

Theo cụ Phạm Công Ngát, nghệ nhân cao tuổi của Câu lạc bộ Trống quân Bùi Xá thì phong trào hát trống quân ở Bùi Xá có từ thế kỷ thứ 13 ở triều đại nhà Trần và phát triển hưng thịnh nhất trước năm 1945.
Thời kỳ đó, cứ mỗi dịp Rằm tháng Tám âm lịch, các đôi nam thanh nữ tú của làng vừa thi hát đối giao duyên vừa ngắm Trăng trước sự chứng kiến và cổ vũ của toàn dân và đồng đội trên bãi cỏ trước cửa đình làng, cuộc thi kéo dài cho đến lúc Trăng tàn.
Không những thế, hát trống quân của Bùi Xá đã nổi tiếng khắp kinh thành Thăng Long và được vua Trùng Quang đời Trần mời về hát.
Vào giai đoạn chống Mỹ cứu nước, hát trống quân Bùi Xá lắng dần do nhiệm vụ đánh giặc cứu nước của toàn dân tộc.
Năm 1993, với tâm huyết bảo tồn loại hình nghệ thuật mang bản sắc riêng, người dân Bùi Xá đã thành lập Câu lạc bộ Trống quân Bùi Xá. Ban đầu Câu lạc bộ chỉ có 5 người nhưng đến nay đã có 28 thành viên.
Không chỉ dừng lại biểu diễn vào lễ hội mùa Thu tháng Tám âm lịch hàng năm, hát trống quân Bùi Xá hiện đã phục vụ diễn tại các lễ hội nơi khác.
Ngoài ra, Câu lạc bộ Trống quân Bùi Xá đã đưa nghệ thuật hát trống quân lên sân khấu biểu diễn và đạt các giải thưởng trong nhiều cuộc thi như giải nhất Tiếng hát người cao tuổi tỉnh Bắc Ninh năm 2003, giải nhì Hội diễn văn nghệ huyện Thuận Thành năm 2005 và 2007.
Theo ông Lê Bá Bạo, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Trống quân Bùi Xá, hát trống quân là hình thức hát đối đáp, giao duyên giao duyên của các đôi nam thanh nữ tú. Hai bên bày tỏ tâm tư, tình cảm của mình trong những lời ca tiếng hát.
Trước khi vào hát, người hát phải tuân thủ các nguyên tắc chào-mừng- hỏi-chúc. Khác với hát trống quân các nơi khác ở vùng đồng bằng Bắc Bộ, hát trống quân Bùi Xá hát đơn giản, nhịp điệu nhanh, ngắt quãng nhiều, ít luyến láy, lời văn là theo thể thơ lục bát 6/8 nhưng lúc hát lại theo tiết tấu nhịp thập cửu 10/9.
Một điều đặc biệt dụng cụ duy nhất của trống quân là trống đất để giữ nhịp. Trống gồm một thanh gỗ nằm ngang, hai bên có hai cọc, một bên cọc là phe nam, một bên cọc là phe nữ đứng đối đáp. Hai cọc được nối với nhau bằng sợi dây thép, chính giữa sợi dây đặt một cái trống, mặt rỗng úp xuống thanh ngang, mặt đáy sát sợi dây. Người ta gõ vào đầu dây ở phía cọc, dây bật vào đáy trống mà kêu thành tiếng với độ âm hơn và láy lại nhịp theo lời người hát.

Người Bùi Xá hát trống quân theo hình thức đối đáp giao duyên, một hình thức hát trống quân phổ biến ở vùng Kinh Bắc.
Không chỉ chú trọng trọng lời ca, người làng Bùi Xá còn thể hiện những điệu hát trống quân qua các điệu múa, cử chỉ tuy giản đơn những rất hòa hợp với nhịp câu hát.

Ngồi nghe các thành viên Câu lạc bộ Trống quân Bùi Xá hát mới cảm nhận được lối hát, âm điệu mang bản sắc riêng của hát trống quân nơi đây. Họ hát với đối ứng nhanh nhẹn ở nhiều chủ đề bằng những giọng hát khác nhau và lòng đam mê với loại hình nghệ thuật truyền thống quê hương mình.
Đến nay, các thành viên của Câu lạc bộ đã sưu tầm được hơn 100 bài hát trống quân cổ với nhiều chủ đề khác nhau như ngày mùa, lễ hội, cưới hỏi, quê hương đất nước…
Ngoài ra trong quá trình đối ứng, các chủ đề sẽ được mở rộng ra bằng sự sáng tạo của người hát.
Thời gian trôi đi, những nghệ nhân lớn tuổi am hiểu sâu sắc về trống quân sức khỏe và giọng hát cũng không còn được như trước.
Đứng trước lo ngại đó thì điều đáng mừng là mỗi buổi sinh hoạt luyện tập của Câu lạc bộ vào mỗi dịp cuối tuần ngoài sự có mặt của đông đủ các thành viên trong câu lạc bộ, còn có sự quan tâm rất lớn từ các em nhỏ trong làng.
Đó được xem như một minh chứng rằng nghệ thuật hát trống quân sẽ luôn đồng hành và mang một sức sống nhất định trong cuộc sống của mỗi người dân Bùi Xá.
Người Bùi Xá hát trống quân theo hình thức đối đáp giao duyên, một hình thức hát trống quân phổ biến ở vùng Kinh Bắc.
Ông Lê Bá Bạo chia sẻ: "Chúng tôi muốn thường xuyên có những đêm diễn, khích lệ các cháu tiếp tục sự phát triển nghệ thuật hát trống quân của làng. Nếu có sự quan tâm thường xuyên của lãnh đạo cấp trên, có kế hoạch đào tạo bài bản và tình yêu dành cho hát trống quân thì môn nghệ thuật này hoàn toàn có khả năng nhân rộng. Và trong tương lai gần, người dân làng Bùi Xá có thể tự hào cất lên giọng hát để giới thiệu với bạn bè trong và ngoài nước”.


Nguồn: VN+

Bài viết khác

NSND Xuân Bắc nhận thêm nhiệm vụ mới

27/06/2025 - 07:12

NSND Xuân Bắc có tên trong danh sách 32 đồng chí được chỉ định vào Ban Chấp hành Đảng bộ Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nhiệm kỳ 2025-2030.

Cuộc vận động sáng tác ca khúc về Quốc hội và Hội đồng nhân dân: Lan tỏa tinh thần đổi mới, khát vọng phát triển

27/06/2025 - 06:55

"Khi lắng nghe bài phát biểu sâu sắc và truyền cảm hứng của Tổng Bí thư Tô Lâm, đặc biệt là cụm từ 'kỷ nguyên vươn mình của dân tộc' trong tôi như có luồng sinh khí mới. Từ cảm xúc ấy tôi viết lên giai điệu và ca từ của tác phẩm Vươn mình - Kỷ nguyên mới” - tác giả Trịnh Minh Ước chia sẻ về ca khúc đạt giải C Cuộc vận động sáng tác ca khúc về Quốc hội và Hội đồng nhân dân.

Tri ân sâu sắc lực lượng chủ công trong việc quảng bá nghệ thuật biểu diễn và văn học đến với công chúng

22/06/2025 - 22:06

Sáng ngày 22/6, trong không gian ấm cúng, trang trọng của Liên đoàn Xiếc Việt Nam, Cục Nghệ thuật biểu diễn cùng 12 đơn vị nghệ thuật thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tổ chức chương trình “Gặp mặt những người làm Báo gắn bó với Nghệ thuật biểu diễn và Văn học” - Hoạt động mang ý nghĩa đặc biệt nhằm tri ân lực lượng chủ công trong việc quảng bá nghệ thuật biểu diễn và văn học đến với công chúng, khán giả nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025)

Tỏa sáng tài năng trẻ cùng những kiệt tác kinh điển trong đêm hòa nhạc đặc biệt “Chopin - Rimsky - Korsakov”

22/06/2025 - 21:04

Tối 21/6, tại Nhà hát Hồ Gươm - một không gian sang trọng và giàu giá trị nghệ thuật - Dàn nhạc Giao hưởng Hà Nội trình diễn đêm nhạc đặc biệt Chopin - Rimsky - Korsakov, quy tụ những kiệt tác bất hủ của âm nhạc cổ điển thế giới cùng sự góp mặt đáng mong đợi của hai tài năng piano trẻ xuất sắc: Nguyễn Đức Kiên và Lưu Danh Khôi.

Cục Nghệ thuật biểu diễn tặng hoa Chúc mừng Tân Giám đốc Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam

17/06/2025 - 16:25

Chiều ngày 16/6, tại Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam, Ông Lương Đức Thắng - Phó Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn đã thay mặt Lãnh đạo Cục NTBD tặng hoa chúc mừng Tân Giám đốc Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam -TS. NSND Đỗ Quốc Hưng.

Bầu Bí thư, Phó Bí thư trực tiếp tại Đại hội Chi bộ Cục Nghệ thuật biểu diễn với kết quả tuyệt đối

10/06/2025 - 23:01

Sáng ngày 10/6, Đại hội Chi bộ Cục Nghệ thuật biểu diễn nhiệm kỳ 2025 – 2030 đã được tổ chức trọng thể, Đại hội là sự kiện chính trị quan trọng, đánh dấu bước phát triển trong nhiệm kỳ tới với tinh thần trách nhiệm cao, quyết tâm đổi mới phương thức lãnh đạo, phát huy vai trò trong công tác tham mưu, quản lý trong lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn và văn học trong thời gian tới.