Sửa đổi, bổ sung quy định xét tặng NSND, NSƯT: Tôn vinh đúng, trúng và không bỏ sót tài năng

Ông Phùng Huy Cẩn - Vụ trưởng Vụ Thi đua Khen thưởng (Bộ VHTTDL)

Ông Phùng Huy Cẩn, Vụ trưởng Vụ Thi đua Khen thưởng (Bộ VHTTDL) khẳng định, những quy định sửa đổi, bổ sung tại Nghị định 40 được soạn thảo căn cứ vào tình hình thực tiễn, đảm bảo tính chính xác, khách quan trong công tác xét tặng, tôn vinh những tài năng, cống hiến của các nghệ sĩ đối với nền văn học nghệ thuật nước nhà.

 Những nội dung cơ bản đã được sửa đổi, bổ sung về xét tặng NSND, NSƯT đã được đưa ra tại Nghị định 40/2021/NĐ-CP (Nghị định 40) là gì, thưa ông?

- Ông Phùng Huy Cẩn: Nghị định 40 đã được soạn thảo trong gần một năm qua, trên tinh thần căn cứ vào thực tiễn công tác xét tặng cũng như lắng nghe ý kiến nhiều chiều từ dư luận.

Tại Nghị định, nội dung quan trọng đầu tiên được sửa đổi là quy định về thời gian hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp của cá nhân. Nếu Nghị định số 89/2014/NĐ-CP (Nghị định 89) quy định thời gian hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp được tính từ thời điểm cá nhân tốt nghiệp một trường nghệ thuật chuyên nghiệp đến thời điểm xét hồ sơ tặng danh hiệu NSND, NSƯT tại Hội đồng cấp cơ sở thì tại Nghị định 40, quy định này được sửa đổi, bổ sung thành: Thời gian hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp của cá nhân được tính từ khi tốt nghiệp một trường nghệ thuật chuyên nghiệp đến thời điểm xét hồ sơ tặng danh hiệu NSND, NSƯT tại Hội đồng cấp cơ sở; hoặc cá nhân đủ 18 tuổi, hoạt động nghệ thuật tại một đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp đến thời điểm xét hồ sơ tặng danh hiệu NSND, NSƯT tại Hội đồng cấp cơ sở.

Sở dĩ có sự sửa đổi, bổ sung này là nhằm tháo gỡ vướng mắc trong thực tế. Khi áp dụng quy định tại Nghị định 89, chúng ta đã lắng nghe và ghi nhận nỗi lo vì không bằng cấp đối với trường hợp các nghệ sĩ hoạt động ở các loại hình nghệ thuật mang tính đặc thù là truyền nghề. Nếu xét bắt buộc phải học từ trường đào tạo chuyên nghiệp thì sẽ rất thiệt thòi cho những cá nhân này.

Nội dung sửa đổi về tiêu chuẩn xét tặng các danh hiệu NSND, NSƯT được quy định tại Điều 8, 9 cũng được dư luận đặc biệt quan tâm. Theo đó, về tiêu chuẩn xét tặng danh hiệu NSND, bên cạnh những quy định “cứng” mang tính định tính, Nghị định đã sửa đổi, bổ sung về thời gian hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp liên tục hoặc cộng dồn từ 20 năm trở lên; riêng đối với loại hình nghệ thuật Xiếc, Múa có thời gian hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp liên tục hoặc cộng dồn từ 15 năm trở lên. Nghệ sĩ được xét tặng danh hiệu NSND đã được tặng danh hiệu NSƯT và sau đó phải có ít nhất 02 giải Vàng quốc gia (trong đó có 01 giải Vàng là của cá nhân); hoặc có ít nhất 03 giải Vàng quốc gia (nếu không có 01 giải Vàng cá nhân). Các danh hiệu NSND, NSƯT nhằm tôn vinh, khẳng định dấu ấn cá nhân, tài năng tỏa sáng trên sân khấu của người nghệ sĩ, do vậy, Nghị định 40 đã sửa đổi theo hướng này. Trước đây, Nghị định 89 cũng đã có quy định xét danh hiệu NSND phải có ít nhất 02 giải Vàng quốc gia sau khi được tặng danh hiệu NSƯT, tuy nhiên, quy định này chưa rõ ràng đối với tiêu chí khẳng định dấu ấn cá nhân của nghệ sĩ được tôn vinh.

Tương tự, đối với xét tặng danh hiệu NSƯT, Điều 9 Nghị định 40 quy định, nghệ sĩ có thời gian hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp liên tục hoặc cộng dồn từ 15 năm trở lên; riêng đối với loại hình nghệ thuật Xiếc, Múa có thời gian hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp liên tục hoặc cộng dồn từ 10 năm trở lên. Danh hiệu được xét tặng cho các nghệ sĩ đạt một trong các tiêu chí: có ít nhất 02 giải Vàng quốc gia (trong đó có 01 giải Vàng cá nhân); có ít nhất 01 giải Vàng quốc gia và 02 giải Bạc quốc gia (trong đó có 01 giải Vàng nhân); hoặc có ít nhất 03 giải Vàng quốc gia (nếu không có 01 giải Vàng cá nhân).

Đáng chú ý, Nghị định 40 bổ sung một số trường hợp đặc biệt dành cho các nghệ sĩ có cống hiến nổi trội, tài năng nghệ thuật xuất sắc nhưng thiếu giải thưởng. Ngoài ra, Nghị định cũng sửa đổi quy định về số thành viên trong Hội đồng phải có mặt khi họp xét tặng danh hiệu, tỉ lệ phiếu đồng ý của các thành viên trong Hội đồng…

Nghệ sĩ Cải lương Minh Vương nhận danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân năm 2019

 Xin ông nói rõ hơn về những tiêu chí xét tặng đối với các trường hợp đặc biệt trong xét tặng các danh hiệu NSND, NSƯT được quy định bổ sung tại Nghị định lần này?

- Đây là vấn đề liên quan đến nhiều trường hợp đã tạo dư luận trái chiều trước đây. Một số gương mặt nghệ sĩ tài năng được công chúng mến mộ nhưng lại thiếu các tiêu chí về giải thưởng được quy định tại Nghị định 89 nên không được xét tặng, gây thiệt thòi cho các nghệ sĩ.

Nghị định 40 đã tháo gỡ những vướng mắc này với quy định bổ sung về các trường hợp đặc biệt. Theo đó, tiêu chí để đưa vào trường hợp đặc biệt này là các nghệ sĩ có cống hiến nổi trội, tài năng nghệ thuật xuất sắc, thiếu giải thưởng theo quy định nhưng được Hội đồng các cấp thảo luận, đánh giá là trường hợp đặc biệt, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định trong trường hợp cụ thể: Nghệ sĩ là người cao tuổi theo quy định tại Điều 2 Luật Người cao tuổi, có nhiều cống hiến, đóng góp trong lĩnh vực nghệ thuật; Nghệ sĩ tích cực tham gia nhiều hoạt động phục vụ nhiệm vụ chính trị lớn của địa phương và đất nước (hoạt động chuyên nghiệp - PV); Nghệ sĩ là giảng viên các trường đào tạo văn hóa, nghệ thuật chuyên nghiệp, đào tạo nhiều thế hệ sinh viên tham gia đoạt các giải thưởng cao tại các cuộc thi nghệ thuật chuyên nghiệp quốc tế.

Quy định về những trường hợp đặc biệt nêu trên là cần thiết nhằm tôn vinh những nghệ sĩ có nhiều cống hiến trong đời sống văn hóa nghệ thuật nước nhà nhưng vì nhiều lý do nên không có đủ các giải thưởng theo quy định. Tuy nhiên, những trường hợp đặc biệt này vẫn phải qua 4 cấp Hội đồng và cuối cùng là trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định. Để tôn vinh đúng, trúng và không bỏ sót tài năng có nhiều cống hiến, đòi hỏi các cơ sở phải luôn luôn chủ động và sát thực tế.

 Các nghệ sĩ trẻ chúc mừng nghệ sĩ Minh Vương được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân năm 2019 Ảnh: T.HIỆP

Quy định về tỉ lệ phiếu thông qua của các thành viên trong Hội đồng tại Nghị định 89 trước đây cũng đã tạo nên nhiều tranh luận. Tại Nghị định 40, quy định này đã được sửa đổi như thế nào để đảm bảo tính khách quan, chặt chẽ, thưa ông?

- Nghị định 40 sửa đổi tỉ lệ phiếu đồng ý của tổng số thành viên Hội đồng các cấp thông qua hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT đạt từ 80%; trong khi đó, Nghị định 89 trước đây quy định tỉ lệ này là 90%. Tỉ lệ sửa đổi này căn cứ trên tình hình thực tế và những ý kiến tiếp thu tại các hội thảo về nội dung sửa đổi Nghị định nhằm đảm bảo tính chuyên nghiệp và sự phù hợp về mặt chuyên môn. Tỉ lệ phiếu thông qua giảm xuống 80% nhưng yêu cầu lại chặt chẽ hơn với quy định 90% thành viên hội đồng phải có mặt khi tổ chức phiên họp, trong đó có Chủ tịch Hội đồng hoặc Phó Chủ tịch Hội đồng được Chủ tịch ủy quyền. Nghị định 89 chỉ quy định tỉ lệ 75% thành viên Hội đồng có mặt.

 Sau nhiều mong mỏi của các nghệ sĩ và công chúng, Nghị định 40 sau khi được ban hành sẽ được thực hiện như thế nào, thưa ông?

- Nghị định sẽ có hiệu lực chính thức vào ngày 15.5.2021. Ngay sau đó, với trách nhiệm hướng dẫn tổ chức thực hiện Nghị định này, Bộ VHTTDL sẽ ban hành Kế hoạch đợt xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT lần thứ 10.

 Xin trân trọng cảm ơn ông!

 BẢO NGÂN (theo Báo Văn hóa)